Image
© EVA architecten

Duurzaam denken in kringlopen

Interview met Maarten Terberg van het Utrechtse bureau EVA Architecten

//Het Utrechtse architectenbureau EVA staat bekend om zijn heldere en eenvoudig vormgegeven ontwerpen, die vaak verrassende details bevatten. Een goed voorbeeld hiervan is het energieneutraal ontworpen en volledig circulaire kantoorgebouw ‘Omega’, dat recentelijk is voltooid in een bedrijvenpark nabij de Zuid-Hollandse stad Dordrecht. We spraken met partner Maarten Terberg om meer over het project te weten te komen. Om de duurzaamheid in de bouwsector te vergroten, richten steeds meer opdrachtgevers en planners zich op circulariteit. Door gebruik te maken van demontabele en herbruikbare bouwelementen kan bij een latere sloop van het gebouw veel CO₂ worden bespaard. Een geslaagd voorbeeld hiervan is het bedrijvenpark ‘Ambachtsezoom’ in het Nederlandse stadje Hendrik-Ido-Ambacht, dat nationaal geldt als voorbeeldproject op het gebied van energieneutraliteit en circulaire economie. Een architectonisch hoogtepunt op deze locatie is het hoogwaardig vormgegeven houten gebouw ‘Omega’, dat werd gerealiseerd naar een ontwerp van EVA architecten uit Utrecht.

BLACKPRINT: Meneer Terberg, wat zijn de bijzonderheden van uw nieuwbouw ‘Omega’?

Maarten Terberg: Het gebouw maakt deel uit van het bedrijvenpark ‘Ambachtsezoom’, het eerste en tot nu toe enige volledig energieneutrale en circulair ingerichte bedrijventerrein in Nederland. Het initiatief voor dit ambitieuze project kwam van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht. In plaats van simpelweg een nieuw bedrijvenpark te ontwikkelen waarin later mogelijk leegstand ontstaat, stond vanaf het begin vast dat de hele locatie volledig duurzaam moest zijn. Dat betekende in dit geval dat alle gebouwen zowel energieneutraal als circulair moesten zijn. Indien nodig kunnen de afzonderlijke gebouwen en hun bouwelementen volledig worden gedemonteerd en elders opnieuw worden gebruikt.

Image
© Sebastian van Damme

Het Omega-kantoorgebouw is een voorbeeldproject – het past zich harmonieus aan de omgeving aan, is circulair en energieneutraal.

BLACKPRINT: De nieuwbouw ‘Omega’ is een centraal onderdeel van dit ambitieuze project. Was het doel van energieneutraliteit en circulariteit dus vanaf het begin vastgelegd in het bestemmingsplan van de gemeente?

Maarten Terberg: Ja, precies. De gemeente stelde ons strikte eisen en hield zich via een complex monitoringsproces aan de naleving daarvan. Daarnaast had de gemeente extra maatregelen voorgesteld waarvoor aanvullende subsidies beschikbaar waren. Dit betrof met name het bouwen met hout, iets wat wij samen met de opdrachtgever besloten hebben om de CO₂-voetafdruk van het gebouw maximaal te verlagen.

Image
© Sebastian van Damme

Bij de nieuwbouw van Omega is veel hout gebruikt. Deze hernieuwbare grondstof is duurzaam, demonteerbaar en draagt bij aan een aangenaam binnenklimaat.

BLACKPRINT: Welke concrete maatregelen hebt u genomen om het doel van energieneutraliteit te bereiken?

Maarten Terberg: Er zijn in principe twee knoppen waaraan je kunt draaien: de opwekking van energie in het gebouw zelf en het verlagen van het energieverbruik. Voor de energieopwekking hebben we onder meer een warmtepomp en een zonnepanelendak geïntegreerd. Daarnaast is het ontwerp zo gepositioneerd en zijn zonweringselementen zo geplaatst dat we in de zomer en winter een optimale zoninstraling hebben, waardoor er weinig energie nodig is voor verwarming of koeling. Een ander voordeel is dat de gebruiker van het gebouw een specialist is in gebouwautomatisering, waardoor we verschillende systemen voor energieoptimalisatie konden integreren. Samen resulteert dit in een volledig energieneutraal gebouw dat in principe autonoom met een batterij kan functioneren.

Image

De op het dak geplaatste zonne-installatie levert een essentiële bijdrage aan de energieneutraliteit.

BLACKPRINT: Tegelijkertijd is een verregaande demontage van het gebouw mogelijk. Wat betekent dat concreet en welke eisen stelde circulariteit aan het ontwerp?

Maarten Terberg: Voor ons was dit ook de eerste keer dat we op deze schaal circulair hebben ontworpen. Daardoor misten we op veel vlakken ervaring en nam de voorbereiding meer tijd in beslag dan normaal. Vanwege de strikte eisen van de locatie moesten we ook op veel gebieden innovatieve oplossingen ontwikkelen die we nog niet eerder hadden toegepast. Het was daarom een grote steun dat we vanaf het begin werden begeleid door een expert van de gemeente. Achteraf kunnen we zeggen dat de ontwerptijd aanzienlijk kan worden verkort zodra je de processen een keer hebt doorlopen – vooral bij houtbouw zoals in ons geval. We kregen veel ondersteuning van de houtbouwers om zo min mogelijk materialen te gebruiken. De daadwerkelijke opbouw ter plaatse duurde uiteindelijk maar twee weken!

BLACKPRINT: Welke andere voordelen biedt bouwen met hout volgens u?

Maarten Terberg: Hout is een zeer duurzaam materiaal en tegelijkertijd ideaal geschikt voor circulair bouwen, omdat je de elementen na eventuele demontage zonder problemen elders kunt hergebruiken. Daarnaast is hout eenvoudig te bewerken: in houtskeletbouw kunnen bijvoorbeeld gemakkelijk openingen in de gevel worden gemaakt zonder koudebruggen. Niet te vergeten: de hoge verblijfskwaliteit, de goede ruimtelijke sfeer en de aangename geur pleiten ook voor houtbouw. Dit is allemaal duidelijk merkbaar in het Omega-gebouw. De medewerkers ter plaatse zijn dan ook erg tevreden.

Image
© Sebastian van Damme

BLACKPRINT: De nieuwbouw ‘Omega’ in Hendrik-Ido-Ambacht lijkt sterk op het kantoorgebouw ‘De Curve’ in IJsselstein dat in 2017 door EVA werd ontworpen. Hoe verklaart u dat?

Maarten Terberg: Dat was eigenlijk toeval: de opdrachtgever had een artikel gelezen over het project in IJsselstein en was daar zo van gecharmeerd, dat hij zijn eigen gebouw in een vergelijkbare architectuurtaal wilde laten bouwen. Zo heeft hij ons direct benaderd voor het ontwerp. Op basis van de kwaliteiten van het ontwerp in IJsselstein en aangepast aan de nieuwe randvoorwaarden, hebben we een autonoom ontwerp met eveneens afgeronde glasgevel ontwikkeld. Maar deze heeft andere afmetingen, andere details en is bovendien niet in beton uitgevoerd, maar als circulaire houtbouw. Uiteindelijk kun je zeggen dat het Omega-gebouw een soort ‘De Curve 2.0’ is qua duurzaamheid. Beide gebouwen behoren tot dezelfde ‘familie’, maar verhouden zich niet als broer en zus, eerder als neef en nicht.

Image
© EVA architecten / Vivid Vision

BLACKPRINT: Een belangrijk onderdeel van het ontwerp zijn de twee daken van het Omega-gebouw, uitgevoerd als groendak en als zonnedak. Welke eisen golden hier met het oog op circulariteit?

Maarten Terberg: Het sedumdak speelt een belangrijke rol in het duurzame concept van het gebouw, omdat het de biodiversiteit op het terrein verbetert en tegelijkertijd zorgt voor optimale koeling en isolatie van de begane grond. Met het oog op het cradle-to-cradle-principe stonden we voor de uitdaging om geen gelijmde composieten te gebruiken. Ook moest de dakbedekking los of mechanisch bevestigd zijn en vrij van giftige stoffen. Op aanraden van de aannemer, die al ervaring had met producten van CARLISLE®, hebben we gekozen voor SURE-WELD® TPO/FPO en HERTALAN® EPDM. Beide zijn volledig vrij van schadelijke stoffen en kunnen binnen een circulaire economie eenvoudig worden verwijderd en elders hergebruikt.

BLACKPRINT: Het project is inmiddels afgerond. Denkt u dat circulariteit een blijvende trend zal zijn?

Maarten Terberg: Ja, daar ben ik vrij zeker van. Het zal steeds belangrijker worden. In het algemeen moet je zeggen dat we, puur vanuit duurzaamheidsoverwegingen, eigenlijk helemaal niet meer zouden moeten bijbouwen. Er staan immers overal lege gebouwen. Niet allemaal zijn het geliefde monumenten, maar er zijn ook veel gebouwen die misschien minder sympathiek zijn, maar qua structuur perfect geschikt zijn voor hergebruik. In de praktijk zal dat natuurlijk niet altijd mogelijk zijn en zullen we ook nieuwbouw nodig blijven hebben. Maar in principe zouden we dan zo min mogelijk CO₂ moeten verbruiken. Zoals bij het Omega-gebouw!

BLACKPRINT: Hartelijk dank voor het gesprek!


Het interview werd afgenomen door Robert Uhde.

>> Weitere Einzelheiten zum Omega-Neubau finden Sie in unserem Projektbericht „Organisch abgerundet und durchgehend kreislauffähig":

Meer artikelen:

Nieuwsbrief

Schrijf u nu in voor onze nieuwsbrief, zodat u de volgende edities van BLACKPRINT DIGITAL niet mist en op de hoogte blijft van het laatste nieuws.


Back IconTerug
DelenSplit Icon